O funcionario de seguros

Unha das mellores biografías literarias de todos os tempos ten como protagonista a un home de Praga, un funcionario da mutua de accidentes de traballo, alguén que apenas viu o mar tres veces na vida e non chegou a ir máis alá de París

Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'

Facer a biografía dun escritor é case sempre relativamente sinxelo. Adoito son personaxes convulsos, xigantescos, cheos de matices... Pero en todo existen excepcións. E por coincidencia unha das mellores biografías literarias de todos os tempos ten como protagonista a un home de Praga, un funcionario da mutua de accidentes de traballo, alguén que apenas viu o mar tres veces na vida e non chegou a ir máis alá de París, un cabaleiro que nin sequera puido escribir unha novela. Reiner Stach, un editor de distintos selos en Alemaña, ergueu un monumento literario arredor de —seguro que algúns de vostedes xa o adiviñaron— Franz Kafka.

Publícase agora en España o seu traballo grazas á editorial Acantilado nunha edición marabillosa e que de seguro supuxo un traballo hercúleo. Faise en dous tomos enormes que suman arredor de 2.250 páxinas. O orixinal alemán presentábase en tres volumes e quizais a única crítica que o lector pode facer ten que ver coa división do segundo, Los años de las decisiones, nesta edición española. Por outra banda si tivo Acantilado o bo criterio de ordenar para o lector español os volumes por orde cronolóxica da vida de Kafka e non por orde da súa publicación orixinal. Como ben explica Stach nun limiar que recomendo non saltar, unha das principais dificultades á hora de investigar o xenio praguense é enfrontarse ao legado de Max Brod, obxecto de litixio entre a súa familia e o estado de Israel. Tan grandes foron os obstáculos que optou por publicar primeiro o que debía ser o segundo volume... e aínda así o inicial, Los primeros años, rematou chegando ás nosas mans sen esa importante fonte documental.

A verdade é que pouco importa, xa que nos atopamos ante unha obra mestra da biografía á altura nada menos de Boswell ou Ellmann, con esa dificultade engadida do persoeiro de vida gris, que dedicou moitas das súas horas ao monótono traballo de redactar informes e mover papeis. Stach comeza Los primeros años nos dous mundos que envolven a Franz Kafka xa denantes da súa chegada ao mundo: a Praga das dúas culturas, a alemá e a checa —sempre me chamaron a atención as vidas paralelas de Kafka e Jaroslav Hasek—, e o mundo do xudaísmo checo, alimentado pola Galitzia e borrado do mapa polos nazis. É triste pensar que probabelmente Kafka tería rematado nunha cámara de gas como as súas tres irmás —aínda que a pista da segunda, Valli, pérdese no gueto de Lodz— e a súa namorada Milena Jesenská.

A primeira presenza determinante na personalidade de Kafka é o seu pai Hermann, vendedor de roupa e teas e pertencente á pequena burguesía. Quizais as únicas páxinas de todo o tomo primeiro que pode obviar o lector son aquelas dedicadas á psicoanálise das relacións pai-fillo a partir da coñecida Carta ao pai. As seguintes son os seus compañeiros de liceo e algúns membros da intelectualidade praguense, en particular o xa citado Max Brod.

Se hai un persoeiro prexudicado por esta biografía é Brod. Converteuse nun lugar común gabalo pola súa decisión de desobedecer a vontade de Kafka e non queimar os seus escritos tras o seu pasamento. O agradecemento dos lectores será eterno, pero non deixa de sinalar Stach o feito de que Brod aproveitou iso para inchar a súa importancia como compañeiro do xenio e centro do expresionismo bohemo nos anos 10 e, o peor, dirixir as interpretacións da obra kafkiana dun xeito absurdo e limitador. Por sorte a literatura de Kafka, analizada nos volumes segundo e terceiro, non pode atarse ao mesquiño. As súas parábolas e a súa descrición da modernidade estarían por riba dos donos da súa mocidade.

Comentarios