A perspectiva do cuco

O canto do cuco en Monterroso lembroume a Chicho Sánchez Ferlosio e fíxome reflexionar sobre Francisco Rodríguez
Chicho Sánchez Ferlosio
photo_camera Chicho Sánchez Ferlosio

Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'



O DOMINGO pasado consagreino a un torneo de fútbol. Todo o meu interese estaba centrado en ser pai, dun xogador. O sol bregou toda a xornada, polo que puiden pasear as horas polos arredores do estadio. Cando vexo herba, ese pelo que lle medra á terra, non me resisto a lembrar a miña infancia burguesa nun entorno labrego e deitarme no verde. Quedei durmido, como temía, e espertei coa alarma dos paxaros, ese xeito bucólico de acordar que gocei nas primaveras da nenez. Unha das aves que soaba era un cuco.

O cuco foi a derradeira motivación da orde de cabaleiría galega. Durante anos seguín en El Progreso, ese torneo de honradez que era o anuncio do canto virxinal dese paxaro: cada comezo da primavera un señor mandaba unha carta con lacre vermello ao xornal para asegurar que sentira a súa voz breve. Detallaba lugar, día e hora. Había anos nos que se lle adiantaba no anuncio un exemplar singular: un ecoloxista de dereitas.

Ao espertar en Monterroso mireime as mans distraidamente. Son cuspidiñas nas que tiña o meu pai. Anos despois de morrer el, souben que compuxera cancións con Chicho Sánchez Ferlosio, o fillo de Rafael Sánchez Mazas, a quen a vida castigou cun cativo maoísta por ter fundado Falange Española. O meu pai andou estudando en Madrid ata 1956, cando Chicho tiña 16 anos. Deberon coñecerse daquela nalgún bar escuro cun ceo con nubes de tabaco. Escribiron xuntos «cancións picantonas», segundo me contaron.

Chicho Sánchez Ferlosio (1940-2003) foi un cantautor estrela do tardofranquismo, logo esquecido. En maior parte porque deixou sen paternidade letras sobre a falta de delicadeza coa que trataban os edecáns franquistas aos presos de esquerdas. Pero a súa creatividade refulxe tras a obra de Joaquín Sabina —gravou o seu Círculo vicioso— e tras a de Jorge Drexler, a quen Sabina aprendeu unha cuarteta de Chicho sobre a que montou La milonga del moro judío.

Desculpo a ignorancia porque un non pode coñecer o que non coñece, pero non desculpo a quen a fomenta. As autoridades educativas acaban de fumigar no bacherelato a asignatura de Literatura Universal tras tela degradada como optativa. Xa me conformo con que Filosofía sexa optativa, aínda que apoio a inciativa parlamentaria de Carmen Adán (BNG) para que sexa troncal.

O Partido Popular invita aos profesores a programar rapaces como se fosen ordenadores. Eu pensaba que un aspecto positivo da informática era ter máquinas sofisticadas para poder dedicarnos a actividades propias do ser humano, como folgar e pensar. Chicho Sánchez Ferlosio dedicou Hoy no me levanto yo a eloxiar a lacazanería. Amancio Prada elixiuna para o disco de homenaxe Hasta otro día, Chicho (2005). Prada mantivo o contacto con cantautor ata a fin, cando Chicho se convertera xa nun anarquista pleno e un ermitaño máis de Madrid. "Esto de la convivencia es una sinvivencia", argumentaba o enfermo para explicar o seu divorcio e o ostracismo que se impuxera a respecto da súa familia.

Amancio Prada lembra que "contaba cómo es la pícara vida del cuco, libre de responsabilidades familiares, la suerte que tiene de no tener que soportar ni ejercer autoridad alguna, pues no conoce ni a sus padres ni a sus hijos". Chicho coñecía ao seu pai e viviu para que lle morreran dous fillos en senllos accidentes diferentes e igual de tráxicos.

O cantautor madrileño sabía quen era Dante, claro. O Canto III. El Infierno figura no seu disco A contratiempo, gravado en 1978, coa sombra do Generalísimo aínda quente. Lera a literatura universal, obviamente, porque era un ser humano e non un replicante formado baixo a Lomce. Tamén foi un dos primeiros informáticos que houbo en España, aínda que usaba o sistema binario para programas tan humanos como un contabilizador das 1.300 sílabas máis repetidas no español.

Xa ven, dediquei esta semana a indagar na cultura nos anos 60 e 70, a escoitar con máis atención e conciencia á Creedence Clearwater Revival e a Led Zeppelin. De cando en vez escarvo neses anos nos que se esgotou a curiosidade intelectual de Francisco Rodríguez. O excondestable da UPG deu nestes días varias entrevistas co gallo de que a Federación Galiza Cultura premiou os seus "cincuenta anos de achega ao eido cultural". Rodríguez insistiu nelas no seu amor á rancia zarzuela, á inmanente Rosalía e ao reiterativo Castelao, e situou a Eduardo Blanco Amor como derradeira fronteira da modernidade.

O seu discurso pareceume formalmente voluntarista, pero tiña un fondo sostido de reproche. Volveu queixarse do "atomizada" que está a cultura galega e do "autonomismo paifoco" das institucións. Leva razón, pero el tamén foi consagrado nun acto solemne celebrado na súa capela. Deberíamos aprender do cuco e aniñar de cando en vez en niño alleo. Permite ter outra perspectiva.

Comentarios