Unha misa para Mallo e unha cigoña coxa

Tras saber dunha misa por Maruja Mallo, pensei que o estupor rematara; pero non: deron unha medalla Castelao a Gayoso

Acceda a todos os contidos da última edición do suplemento 'Táboa Redonda'

O MUSEO provincial de Lugo puxo o xoves unha gran sala de tiros longos para celebrar a Maruja Mallo cunha mostra. O país empeza a tomala en serio. A última vez que entrei no Café Zuckerberg lin que a anterior homenaxe que se lle fixera en Lugo a Mallo fora organizarlle unha misa. Rezouse por unha muller que se deu un garbeo en bicicleta durante unha eucaristía dominical na igrexa de Arévalo. En fin.

Os que lemos o Libro de Xob sabemos que o Inferno é tan desagradable como un baño sueco, porque as almas condeadas "pasarán de gran calor a augas de neve e de augas de neve pasarán a gran calor" (Xob. 24, 19). Os antigos xudeus concibían o Inferno como Gehenna, o basureiro que ardía eternamente nas aforas de Xesuralén.

O Inferno é preferible ao Purgatorio porque está cheo de xente perversa; os malvados teñen vivencias interesantes que contar. Maruja Mallo foi ao Ceo porque non coñeceu o mal, aínda que a Xunta crea que está no Limbo: nin acorda dela nin deixa de acordar.

Hai quince anos fun residir perto da gran biblioteca alexandrina de Lugo coa intención que os vellos compran pisos ao lado do hospital: dispoñer dos 50.000 libros que nunca poderei ter na casa o máis cerca posible. Baixei o luns para coller algunha lectura nova de Juan Goytisolo, o autor finado o domingo. Descubrín La semana en el jardín (Alfaguara), un xogo que escribiu baixo o seudónimo de Un Círculo de Lectores. A base argumental dese volume consiste en que un grupo de 28 personas —tantas como letras do alfabeto árabe— escriben sobre un personaxe que é novelista e que se chama Juan Goytisolo.

A capa dese libro é fea e atractiva, como adoitan ser as cousas feas —as bonitas son a normalidade aburrida—. Consiste nunha imaxe lixeiramente desenfocada na que se ve unha cegoña coxa. Esa ave apareceu unha mañá no patio interior da casa que Goytisolo habitaba en Marrakech. O escritor e a súa estrana familia coidárona un tempo: "La alimentamos hasta que se fue. Un vecino francés me dijo que, si le cortaba las plumas del pecho, no volaría ya nunca y me la podría quedar. Yo le dije: 'Monsieur, no quiero presos políticos en mi casa'". Sería incoherente que arrestase unha cegoña o home que asumiu o peso negro da soidade por escapar do estomagante autoritarismo político, social e eclesial da súa España.

Maruja Mallo dicía: "El hombre se mide por la cantidad de soledad que es capaz de aguantar. La soledad es el vacío y el miedo". Cando Juan Goytisolo estaba morrendo había un amigo léndolle poemas de Cernuda e outro agarrándoo da man. A morte é a soidade máis pura.

En Galicia, a xente séntese acompañada por Xosé Ramón Gayoso cada venres pola noite. Este país non combate a falta de compañía cos documentais da serie Alkibla, que Goytisolo fixo para TVE. Descoñece que explican mellor o mundo árabe que todos eses analistas que improvisan teorías de todo a cada acoitelamento que se produce nun mercado de Londres.

Luar é unha mestura de coidado folclore galego, outlet musical andaluz e humor tosco. Non hai espello máis limpo do ser nacional que un programa seguido masivamente, pero dá pena vernos nese reflexo valleinclanesco. Nunca fun seareiro de Castelao, pero quixera saber a súa opinión sobre a concesión a Gayoso dunha medalla que leva o seu nome.

Juan Goytisolo non quixo ser español, como Maruja Mallo non quixo ser galega, senón ferozmente apátrida. Todos cantos a coñeceron ou todos cantos improvisan agora que a coñeceron andan horrorizados con que se lle acastrape o nome como Maruxa.

Goytisolo marchou de Barcelona e cruzouse no camiño con Peter Handke. O escritor austríaco escapaba do país no que perseguiran á súa familia por falar esloveno no canto de alemán. Colleu un tren e baixou "no medio da nada", ou sexa, en Linares, "onde hai eses espazos tan grandes e baleiros que todo está cheo de posibilidades".

Alianza Editorial vén de publicar Handke y España, unha coletánea de textos e entrevistas sobre o país. Nunha das crónicas, Peter Handke conta o seu paso pola catedral de Santiago. Nunha capela atopa un grupo de curas trasegando a ración anual de aceite para as cerimonias nas súas parroquias. Hai tres enormes recipientes con cadanseu cartel: Aceite de extremaunción, Aceite de catequesis e Aceite para los enfermos. Os sacerdotes cargan con "xarras de bronce, prateadas ou de folla de lata —estas últimas para os máis pobres—" confiando no poder inmaterial dos óleos. A anécdota producíase en 1989, tres anos antes de que Luar empezase a facernos compañía nocturna os venres.

A televisión é un medio eficaz para combater a soidade porque é un camaleón que se adapta á demanda da audiencia velozmente. O inferno non está no basureiro de Xerusalén, nin sequera está nos outros —admirado Jean Paul—; o inferno arde dentro dos televisores.

Comentarios