POR POUCA ou por moita, a auga, ese elemento imprescindíbel para a vida, é a miúdo causa de morte. E cando falo de vida ou de morte, non me refiro só aos seres humanos porque, como deixou dito o indio Noah Sealth, a escribir o primeiro manifesto ecoloxista (1855) moito antes de que o fixeran outros: «Todo está relacionado. Como o sangue que une unha familia, hai unha unión en todo». É de sentido común que a vida vén sendo unha cadea e rompe se quebran os seus elos.
As variacións no réxime pluvial, malia se agravaren co efecto invernadoiro até falarmos xa de cambio climático, non son cousa nova. O que pasa é que antes se lle encargaba a xestión destas cousas ao patrón ou patroa da parroquia, mesmo a toda a corte celestial, e agora dámoslle un enfoque científico ao problema. Por el sabemos que a nosa acción contaminadora ten abondo que ver no asunto.
Sendo eu nena, e aínda moza, todos os veráns rezaban as rogativas ou rogacións arredor da igrexa, implorando a auga que faltaba ou conxurando as treboadas que tamén facían mal. Era unha ladaíña de nomes de santas e santos á que respondiamos en latín.
O costume de lles mollar os pés ás imaxes para que chovese estaba moi estendido. Eu tiven a primeira noticia disto en Xove, onde achacaban a chuvia polo San Bartolo ao feito de ter mollado ao santo nun ano de seca.
No caso contrario, é dicir, cando chegaban as inundacións, tamén se acudía ao santoral. Contan que a miña bisavoa Jacoba Cadórniga, ao ver como subía o nivel das augas arredor da súa casa de Ribas Pequenas, foi á capela e colleu o San Antonio, ao que colocou nun banzo das escaleiras exteriores e increpándoo, díxolle: «Alá ti, se sobe máis a auga, móllaste». Polo visto a auga non subiu un centímetro máis.
Estas cousas, ás persoas do século XXI, evócannos rituais pagáns e, desde logo, moi apegados ao realismo máxico, dito isto sen desprezo ás crenzas relixiosas.
Hai unha canción popular menorquina que nos chegou na voz de María del Mar Bonet, titulada Aigo (forma dialectal do catalán aigua), verdadeiramente conmovedora e un tanto panteísta. Estas son algunhas das cousas que coido que di: «Auga vos pedimos, auga, e vós, Señor, dádesnos vento. No horto san a terra está seca, morreu canto sementamos, secaron as laranxeiras, o trigo está morto e non naceu. Antes, Señor, erades flores, agora pago de cardos. Antes, Señor, erades amor, agora ese amor secou. Antes, Señor, erades hortos, agora po e vento. Antes, Señor, erades xente e agora, agora, onde está a xente?».
A xente, desde que habita o mundo, camiña cara a auga que fecunda e foxe da súa forza destrutora cando hai enchente. Oxalá que non nos falte, que chegue maina e abondosa ao orbe enteiro.
